De verkiezingen: Socrates en stemwijzerstress

Keezer’s Quest, de stemwijzer van Zondag met Lubach in fantasysetting. Aanrader!

Eén van mijn klasgenoten op de middelbare school was fervent VVD’er. Een échte, zo een die zich bij de jongerenpartij aanmeldde zodra hij kon praten. In alle opzichten was hij mijn tegenpool: hij was uitgesproken tijdens debatten en deed actief mee aan discussies tijdens maatschappijleer. Toen er een politicus op school kwam om met ons scholieren in gesprek te gaan, stond hij vooraan. Hij had overal een mening over. Ik deelde die mening meestal niet. Toch had ik stiekem ook bewondering voor hem. Hij hád in ieder geval een mening. En ik? Ik meestal niet. En had ik er één, dan hield ik hem voor mezelf.

Inmiddels heb ik over een aantal zaken wel een uitgesproken mening. Dungeons and Dragons is van levensbelang. Hekserij is tof. Burgerlijkheid is het nieuwe cool. We moeten de klimaatcrisis aanpakken, kleinere klassen realiseren en een basisinkomen als serieuze optie onderzoeken.

Stemwijzerstress

Toch vind ik het nog steeds lastig om een standpunt in te nemen in politieke discussies. Neem nou de Stemwijzer. Je krijgt een aantal stellingen en je moet aangeven of je het ermee eens bent of niet. Ja of nee. Geen context, behalve dat je – heel beknopt – kunt lezen wat de partijen ervan vinden. Je kan de vraag ook overslaan of bij alles ‘geen van beide’ invullen, maar dan kom je natuurlijk nergens.

Die dertig stellingen? Daar kan ik gerust uren over doen. (Ik was zo’n leerling die altijd tot het eind van het lesuur bleef zitten en mijn toets dubbel- en tripplecheckte, al was het een woorden-SO.) Over sommige dingen heb ik een mening (al dan niet onderbouwd), maar over veel dingen weet ik niet genoeg om een beredeneerde keuze te maken. Wat kan ik, een leek, zeggen over kerncentrales? Mijn onderbuikgevoel kan wel zeggen dat kerncentrales slecht zijn, maar hebben we een keuze als we op korte termijn een CO2-vrije energievoorziening willen realiseren? Geen idee.

Ik doe een Socratesje: ik weet dat ik niks weet

Wat dat betreft voel ik een verwantschap met Socrates: ik weet dat ik niks weet. (Al geloof ik graag dat ik iets minder lelijk en irritant ben.)

Ik vind het fijn dat ik mag meebeslissen, maar ik heb lang niet overal verstand van. En als ik me wil inlezen in alle onderwerpen op de politieke agenda, kan ik er maar beter meteen een fulltime baan van maken.

Zelfs als het gaat over onderwijs, een vakgebied waarin ik inmiddels toch de nodige ervaring heb, weet ik niet altijd wat ik moet vinden. ‘Er moet een middenschool komen,’ luidt één van de stellingen van de Stemwijzer, ‘zodat leerlingen op latere leeftijd de keuze maken tussen vmbo, havo of vwo.’ Daar zit wat in. Kinderen moeten de tijd en ruimte krijgen om zich te ontwikkelen en een middenschool biedt kansen voor laatbloeiers.

Aan de andere kant: het is een ingrijpende stelselwijziging. Zijn er geen laagdrempelige mogelijkheden om het keuzemoment anders in te richten? Als ik bovendien terugkijk naar mijn schooltijd, ben ik opgelucht dat er toen nog geen middenschool was. Er ging een wereld voor me open toen ik op de middelbare school in een veilige gymnasiumklas terechtkwam met gelijkgestemde nerds. Een verlengde basisschool? Nee dankje.

De nuance is verstopt

In de Stemwijzer is er weinig ruimte voor nuance. Nog een onderwijsgerelateerde: ‘Leraren op basisscholen moeten net zoveel gaan verdienen als leraren op middelbare scholen.’ Ja of nee? Ja én nee, vind ik. Ja, want het is onzin dat basisschoolleraren minder verdienen op basis van de leeftijd van de kinderen die ze lesgeven. Nee, want ik vind dat salarisverschillen op basis van opleidingsniveau en ervaring wel terecht zijn.

Ook voor de deelnemende partijen is de stelling niet duidelijk. Volt en de Piratenpartij vinden praktisch hetzelfde (namelijk wat ik hierboven zeg), maar de partijen zijn respectievelijk oneens en eens met de stelling. De nuance is er wel, maar je moet goed zoeken om hem te vinden.

Je hoeft niet overal een mening over te hebben. En je mag ook van gedachten veranderen.

Als burger in een democratie moet je gebruik maken van je stemrecht, vind ik. Daar hoort ook bij dat je je oriënteert op de verkiezingsprogramma’s. Maar je hoeft écht niet over alles een mening te hebben.

Choose your battles. Vind de nuance. Kijk verder dan je eigen bubbel. Weet dat je altijd van gedachten mag veranderen.

En wees een beetje Socrates: erken dat je niets weet.